Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie emerytur

Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie emerytur – odpowiedź min. Macieja Berka w Sprawie nieopublikowania korzystnego dla emerytów wyroku TK.

Od ponad czterech miesięcy w Dzienniku Ustaw nie został ogłoszony korzystny dla tzw. wcześniejszych emerytów wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r.
Dzięki temu wyrokowi świadczenia od 150 do 200 tys. seniorów mogą wzrosnąć nawet o 1200 zł; każdy może też otrzymać 64 tys. zł wyrównania
Nie jest to jednak możliwe, dopóki wyrok TK nie wejdzie w życie, co – zgodnie z wykładnią ZUS – następuje w momencie ogłoszenia go w Dzienniku Ustaw
Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jana Grabca
AKTUALIZACJA 31.12.2024: Marcin Wiącek ponawia swe wystąpienie, dodatkowo zwracając uwagę, że w opinii z 7 grudnia 2024 r. Komisja Wenecka skrytykowała zwłokę w publikowaniu orzeczeń TK
AKTUALIZACJA 20.01.2025: W Radzie Ministrów jest dostrzegany problem poruszony w wystąpieniu i jest podzielana opinia o konieczności podjęcia stosownych działań legislacyjnych – odpowiedział min. Maciej Berek. Dodał, że kwestia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw rozstrzygnięcia TK jest przez Radę Ministrów postrzegana identycznie, jak w przypadku innych rozstrzygnięć TK wydanych po podjęciu przez Sejm RP uchwały z 6 marca 2024 r. w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023.

Przebieg spraw

4 czerwca 2024 r. TK (sygn. SK 140/20) orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP.

TK zakwestionował mechanizm, w ramach którego emeryci, którzy przed 6 czerwca 2012 r. zdecydowali się przejść na wcześniejszą emeryturę (55 lat dla kobiet i 60 dla mężczyzn), otrzymywali mniejsze emerytury po osiągnięciu właściwego wieku emerytalnego (przyznawane po ukończeniu 60 lat przez kobiety i 65 lat przez mężczyzn) – obniżane o kwotę odpowiadającą wcześniej pobranym emeryturom.

Istota niekonstytucyjności polegała na zaskakiwaniu emerytów takim rozwiązaniem, gdyż w momencie przechodzenia na wcześniejszą emeryturę nie mieli oni świadomości, że po kilku latach ich świadczenia ulegną znaczącemu obniżeniu.

Dzięki wyrokowi świadczenia emerytalne od 150 do 200 tys. seniorów mogą wzrosnąć nawet o 1200 zł. Dodatkowo każdy z nich może otrzymać nawet 64 tys. zł wyrównania za okres wypłacania obniżonego świadczenia.

Podwyżka i uzyskanie wyrównania wymagają jednak wzruszenia decyzji emerytalnych. Może to nastąpić w szczególności poprzez wznowienie postępowania na podstawie przepisów art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP.

Wznowienie postępowania nie jest jednak możliwe, dopóki wyrok TK nie wejdzie w życie. Zgodnie z wykładnią przyjmowaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych następuje to w momencie ogłoszenia go w Dzienniku Ustaw (art. 190 ust. 2 i 3 Konstytucji RP). Dziennik Ustaw jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji.

Mimo upływu ponad czterech miesięcy od wyroku, nie został on ogłoszony. Powoduje to, że do Biura RPO wpływają wnioski od osób, które nie mogą skorzystać z rozstrzygnięcia TK.

Marcin Wiącek zwraca się do Szefa KPRM o wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych wstrzymywania ogłoszenia wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.

Ponowne pismo RPO

Rzecznik przypomina, że 21 października 2024 r. zwrócił się o wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych wstrzymywania ogłoszenia wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.. Mimo upływu 2 miesięcy pismo pozostaje bez odpowiedzi.

Marcin Wiącek dodatkowo zwraca uwagę, że w opinii z 7 grudnia 2024 r. Komisja Wenecka skrytykowała zwłokę w publikowaniu orzeczeń TK. Wskazała, że „w przypadku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w których wydaniu uczestniczył jeden lub więcej nieprawidłowo wybranych sędziów, może być zastrzeżone, że orzeczenia te będą podlegały wzruszeniu w ramach procedury wznowienia postępowania (…), ale niemniej jednak muszą one zostać opublikowane. Wszystkie inne orzeczenia muszą zostać opublikowane bez jakiejkolwiek ingerencji ze strony rządu [podkr. własne]. Postąpienie w jakikolwiek inny sposób i przyzwolenie rządowi na weryfikację mocy prawnej orzeczenia «stanowiłoby rażące naruszenie niezależności sądu oraz rządów prawa».”

Z opinii wynika, że zdaniem Komisji – mimo zastrzeżeń co do składu Trybunału – jego wyroki powinny być ogłaszane w dziennikach urzędowych. Kwestia oceny skuteczności prawnej tych wyroków jest zastrzeżona dla organów władzy sądowniczej, a nie władzy wykonawczej.

RPO ponawia prośbę o wyjaśnienia. Ponadto pyta, czy i w jakim zakresie opinia Komisji Weneckiej będzie uwzględniona w działalności KPRM w relacjach z TK.

Odpowiedź Macieja Berka, ministra – członka Rady Ministrów, przewodniczącego Komitetu Stałego Rady Ministrów:

„… Pragnę zapewnić, że w ramach Rady Ministrów jest dostrzegany problem poruszony w Pana wystąpieniu i jest podzielana opinia o konieczności podjęcia stosownych działań legislacyjnych. W Kancelarii Prezesa Rady Ministrów prace prowadził zespół roboczy, który analizował zagadnienia prawne i faktyczne dotyczące sytuacji osób, które przed dniem 6 czerwca 2012 r. przeszły na wcześniejszą emeryturę.�

Uwzględniając efekty jego prac uzgodniono, że Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotuje projekt ustawy gwarantującej ubezpieczonym prawo do świadczeń emerytalnych zgodnych ze standardem konstytucyjnym. W mojej ocenie przyjęcie stosownych regulacji gwarantujących świadczenia zgodne ze standardem konstytucyjnym powinno stanowić istotę przedstawionego problemu w kontekście gwarancji wolności i praw człowieka i obywatela.

Natomiast w odniesieniu do kwestii ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt SK 140/20 zauważenia wymaga, że kwestia ta jest przez Radę Ministrów postrzegana identycznie jak w przypadku innych rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego wydanych po podjęciu przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwały z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023 w kontekście działalności Trybunału Konstytucyjnego (M.P. poz. 198). Zgodnie z tą uchwałą, naruszenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i prawa w działalności Trybunału Konstytucyjnego przybrały skalę, która uniemożliwia temu organowi wykonywanie ustrojowych zadań w zakresie kontroli konstytucyjności prawa, w tym ochrony praw człowieka i obywatela. W uchwale Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w szczególności wskazał, że Mariusz Muszyński, Justyn Piskorski i Jarosław Wyrembak nie są sędziami Trybunału Konstytucyjnego. Należy zaznaczyć, że przywołane przez Pana Rzecznika w ww. piśmie rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20) zostało wydane w składzie z udziałem Pana Justyna Piskorskiego.”
�

Post Scriptum do odpowiedzi ministra Macieja Berka

Jednocześnie uprzejmie wyjaśniam, że odpowiedź tę podpisałem 14 listopada 2024 r., jednak z powodu błędu wysyłania systemu EZD PUW nie została ona wówczas dostarczona do Pana Rzecznika. Błąd nie został niestety zauważony. Wyrażam ubolewanie z powodu zaistniałej sytuacji i jednocześnie zapewniam, że zostały podjęte działania, aby podobny przypadek nie miał w przyszłości miejsca.

VII.7060.1.2024

Dokumenty powiązane:

Pismo RPO: Do_KPRM_tk_wyrok_emeryci_niepublikowanie_21_10_2024.pdf
Pismo RPO: Do_Szefa KPRM_tk_wyrok_emeryci_niepublikowanie_19_12_2024.pdf
Pismo do RPO: Odpowiedz_KPRM_tk_wyrok_emeryci_niepublikowanie_14_11_2024.pdf